“Geweldloos verzet gaat niet zonder slag of stoot”

Vicieuze cirkel

Elke opvoeder is geneigd om een kind te straffen als het iets verkeerd doet. De gedachte is simpel: van belonen of straffen leert een kind. Denk bijvoorbeeld aan het kind dat thuis even moet afkoelen op de gang of een leerling die de klas uit moet

Bij langdurig escalerend gedrag wordt de ‘beloon en straf-methode’ volgens Van Rijn lastig. “Ondanks dat steeds strenger straffen niet helpt, vraagt de maatschappij vaak om een hardere aanpak. Alleen verandert het gedrag van een jongere er niet meer door. Betrokken volwassenen voelen zich dan bovendien steeds machtelozer.”

“We zitten nu in een win-winsituatie”

Met Geweldloos Verzet gooien Van Rijn en haar collega’s het daarom over een andere boeg. “Bij escalerend en zeer moeilijk gedrag kijken we niet meer expliciet naar het gedrag van de jongere, maar naar hoe wij als volwassenen ermee omgaan. Hiermee doorbreken we een vicieuze cirkel waarin terugkerende strijd de boventoon voert.”

Geweldloos Verzet

Wat Geweldloos Verzet dan inhoudt? Eerst een kleine uitstap naar de basis

De psycholoog Haim Omer heeft de methodiek in de jaren ’80 ontwikkeld. Hij werd hierbij geïnspireerd door het gedachtegoed van Gandhi, de systeem- en hechtingstheorie. De visie vormt een nieuwe methode om destructief gedrag van jongeren te stoppen en hen tegelijkertijd te stimuleren om zelf verantwoordelijkheid te nemen. De oorspronkelijke methode van Omer is gericht op gezinnen. Het academisch centrum de Bascule en het behandelcentrum de Banjaard hebben het doorontwikkeld voor residentiële behandelgroepen. Op Schakenbosch gebruiken we deze nieuwere variant. 

IJzer smeden als het koud is

Ons Geweldloos Verzet staat voor het bundelen van krachten door ouders, docenten en onze teams. Dat is nodig, want in onze instelling vertonen jongeren regelmatig onacceptabel gedrag. Bijvoorbeeld veel schelden, spijbelen en mensen pijn doen. “Het belangrijkste uitgangspunt is dat wij als team van volwassenen ons volhardend verzetten tegen het onacceptabele gedrag”, zegt Van Rijn. “Daarbij blijven we aanwezig en geven we elkaar en de jongere steun. We stappen uit de vicieuze cirkel van strijd om er op en later moment op terug te kunnen komen. We noemen dat het ijzer smeden als het koud is.”

Die shift in focus kost volgens Van Rijn veel volharding. Na de teamtraining worden daarom kwartaalbijeenkomsten georganiseerd. “Tijdens deze meetings delen we informatie en vertellen we over Geweldloos Verzet intervisies. Op deze manier blijven de teams uitgedaagd om het Geweldloos Verzet te gebruiken, ook in moeilijke situaties waar de machteloosheid de kop op dreigt te steken. Dit maakt de meetings cruciaal.”

Prioriteiten stellen

Een van de interventies van het Geweldloos Verzet is dat alle betrokken volwassenen samen prioriteiten stellen. Met de zogenoemde ‘mandenmethode’ wordt met elkaar gekozen welk gedrag de hoogste prioriteit heeft. Van Rijn: “Met deze focus wordt een aankondiging geschreven. De aankondiging is een brief aan de jongere waarin we samen opschrijven tegen welk gedrag we ons verzetten en vooral ook hoe we de jongere blijven steunen. Dit maakt het verzet en de steun duidelijk, voor onszelf, ouders en de jongere. Een win-winsituatie dus.”

Resultaten Geweldloos Verzet

De getrainde teams melden dat zij zich minder machteloos voelen bij langdurig escalerend gedrag. Ook hoeven ze minder vaak fysiek in te grijpen. Teams geven bovendien aan dat het contact met de jongeren beter is geworden. Om de effectiviteit van Geweldloos Verzet ook wetenschappelijk te onderzoeken is Schakenbosch aangesloten bij het promotie onderzoek van Katharina Visser. Van Rijn: “De resultaten komen volgend jaar. Ik heb daar veel vertrouwen in.”